Özel öğrenme güçlüğü tıbbi bir tanıdır. Tıbbi tanı koyulduktan  sonra çocuğun eğitsel değerlendirmesinin yapılması , eğitim ihtiyacının belirlenmesi  destek eğitim programının işlevselliği açısından  çok önemlidir. Dolayısıyla tıbbi tanının yanı sıra mutlaka  eğitsel değerlendirme ve tanılamaya göre bu çocukların eğitim ve sosyal hayatları planlanmalıdır.Bu süreçte aile, okul ,uzman hekim ve özel eğitim merkezinin temas halinde olması oluşturulacak programın çocuğun yüksek yararı açısından doğru belirlemesine önemli ölçüde katkı sağlayacaktır.

Özel öğrenme güçlüğü tıbbi bir tanıdır ve Çocuk  Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları alanında uzman doktorların belirlediği ölçekler uzman psikologlar tarafından uygulandıktan sonra yine çocuk ve ergen psikiyatristi  tarafından yorumlanarak tanı koyulur.Değerlendirmeler sonucunda sağlık kurulları tarafından ailenin talebi doğrultusunda sağlık kurulu raporu  verilmektedir. Ülkemizde özel öğrenme güçlüğü olan çocukların tıbbi tanılama süreci hastanelerde ilgili uzman doktorlarca yapılmaktadır.

Değerlendirmeler neticesinde  kurulda yer alan uzmanlar başvuran bireyin özel gereksinimi olup olmadığını ve eğer varsa hangi düzeyde olduğunu belirler. ÇÖZGER’de özel gereksinimi olduğu belirtilen bireyler rehberlik araştırma merkezlerine (RAM) başvurarak eğitsel değerlendirme ve tanılama sürecini başlatabilmektedir. ÇÖZGER’in belirli bir geçerlilik süresi vardır ve raporda bu süre belirtilmektedir. (1 yada maksimum 2 yıl)Raporun süresinin dolması durumunda tekrar randevu alınarak kurula muayene olunmalı ve rapor yenilenmelidir. ÇÖZGER’in yenilenmesinden sonra RAM’lar tarafından tekrar yapılacak eğitsel değerlendirme ve tanılama sonucunda özel eğitim ihtiyacı olduğu tespit edilen bireylere, Özel Eğitim Değerlendirme Kurulu Raporu düzenlenmektedir

Özel öğrenme güçlüğü olan çocukların özel eğitim gereksinimi ve modülleri ile alt amaçları  Rehberlik ve Araştırma Merkezleri (RAM) tarafından yapılan  değerlendirmelerden sonra belirlenebilmektedir. Ancak  özel öğrenme güçlüğü olduğundan şüphelenilen bir çocuk için eğitsel tarama ve değerlendirmeler bazen çocuğun kendi okulunda yada aile farketmiş ve başvurmuş ise özel eğitim merkezlerindeki uzmanlarca da başlatılabilmektedir. Okulda akademik becerilerde  güçlükler yaşayan çocukların özel eğitim ihtiyacı olup olmadığını belirleme sürecine başlamadan önce öğretmenler ve uzmanlar bazı ön gözlemler   yapılmalıdır. Bu gözlemlerde  öncelikli hedef, çalışma davranışlarında sorun olmasın dan  dolayı başarısız olan çocuk ile gerçekten özel öğrenme güçlüğü olma ihtimali olan   çocuğu birbrinden ayırabilmektir. Ayrıca bir diğer hedef ise özel eğitim ihtiyacının değerlendirmesi gibi uzun  masraflı ve yorucu  bir sürece girilmesine gerçekten ihtiyacı   olan çocukları sokmak olmalıdır. Çocuk herhangi bir sınıf düzeyinde   akademik anlamda başarısızlık yaşamaya başladığında önce öğretmenler bu çocuğun başarısızlığının kaynağına yönelik girişimlerde bulunmalıdır. Siz ebeveynler olarak çocuğunuzda özel öğrenme güçlüğü olduğundan şüpheleniyorsanız öncelikle çocuğunuzun sınıf öğretmeni yada rehberlik servisi ile  ile iletişime geçerek okulda neler olduğunu öğrenmelisiniz. Sınıf öğretmeni ve okul rehber öğretmeni ile görüşüp kendi gözlemlerinizi yada kaygılarınızı paylaşabilirsiniz. Görüşmeler sonunda nasıl bir yol izleneceği  konusunda ortak kararlar alarak harekete geçmek eğer bir sorun varsa çözümün büyük bölümünü oluşturmaktadır. Bazı durumlarda da öğretmenler çocuğunuzla ilgili şüpheleri sizlerle paylaşabilirler.Bu durum asla bir etiketleme girişimi olarak algılanmamalı ciddiye alınarak işbirliği içinde hareket edilmelidir. Bu kapsamda öğretmenler öğrenciyle birebir çalışabilir , ek destek  sağlayabilir, ödevleri basitleştirebilir, aile ile görüşme yapabilir ve akran desteği sağlayabilir. Okulların rehberlik servisleri ve öğretmenler çocukla yapılan birebir ek çalışmalarla ilgili gözlemlerini kayıt etmelidir. Daha kapsamlı eğitsel değerlendirme ve tanılama ise RAM’lar tarafından gerçekleştirilip çocuğun özel eğitim desteğine ihtiyacı olup olmadığı belirlenmelidir. RAM ile öğretmen tarafından yapılan müdahaleler  ve sonuçları konusunda hazırlanan rapor mutlaka paylaşılmalıdır. Özel öğrenme güçlüğü ile ilgili eğitsel değerlendirme ve tanılama bütün il merkezlerinde ve bazı ilçelerde bulunan RAM’larda yapılmaktadır.Bu  süreci başlatmak için RAM’lardan bireysel değerlendirme randevusu aileler tarafından alınmalıdır. Randevu   alabilmek  için şu şartları sağlıyor olmak yeterlidir:

1. Birey eğer zorunlu eğitim çağında ise kayıtlı olduğu  ve devam ettiği okulun bağlı olduğu RAM’a müracaat etmesi,
2. Birey eğer bir okula kayıtlı değil ise ikamet adresinin  bulunduğu bölgedeki RAM’a müracaat etmesi,
3. Bireyin Çocuklar Için Özel Gereksinim Raporunun (ÇÖZGER) olması ve raporunda özel gereksinimi (ÖGV )olduğunun belirtilmesi,
4. Okula kayıtlı öğrenciler için okuldan alınan Eğitsel Değerlendirme Istek Formunun RAM’a iletilmesi
5. Birey eğer bir özel eğitim ve rehabilitasyon merkezine devam ediyorsa Dönem Sonu Bireysel Performans Değerlendirme Formunun randevu tarih ve saatinde RAM’a ulaştırılması,
6. Bireyin nüfus cüzdanının bulunması,
7. Bireye ait dört adet fotoğrafın bulunması,
8. Eğitsel değerlendirme ve tanılama amacıyla bireysel değerlendirme yapılacak bireyin kendisi ile birlikte anne-babası ya da yasal vasisinin randevu tarih ve saatinde RAM’da hazır bulunması,
9. Anne babanın ayrı olması durumunda çocuğun velayeti kimdeyse velayet belgesi ve diğer evraklarla birlikte Ram lara başvurarak buradaki kurul tarafından Özel Eğitim Değerlendirme raporu çıkarılır bu rapor kapsamında eğitsel ihtiyaçlarını içeren amaçlar belirlenir.Bu süreçte de ailenin aktif katılımı önemli olup işlevsel program oluşturulması açısından önemlidir.

Yasal Haklardan Kimler Yararlanabilir?

Ülkemizde bu haklardan yararlanmak için; Sağlık Bakanlığı tarafından sağlık kurul raporu vermeye yetkilendirilmiş tam teşekküllü  bir hastaneden aldığı raporla bireyin en az %40 oranında gereksinimi  olduğunu belgelemiş olması ya da 20 Şubat 2019 tarihinde yayınlanan Çocuklar Için Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik (ÇÖZGER) gereği, çocukların raporlarına engel oranı yazılmayarak raporda “özel gereksinim var (ÖGV)” ibaresinin yer alması gerekmektedir.

Eğitim Hakları

Özel eğitim ihtiyacı  tespit edilen bireyler için  zorunlu eğitim öğretim  yaşı  36 aydan itibaren başlamaktadır. Çocukların gelişim özellikleri dikkate alınarak okul öncesi dönemde eğitim süresi uzatılabilmektedir. Zorunlu eğitim süresi boyunca özel eğitim gereksinimi olan bireylerin her tür ve kademedeki eğitimlerini kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla sürdürmeleri esas olmakla birlikte bu bireylere yönelik açılan özel eğitim okulları veya özel eğitim sınıflarından da yararlanabilmektedirler. Özel eğitim gereksinimi olan bireylerin destek eğitim hizmetlerinden faydalanması Sağlık kurulu raporu oranı %20 ve daha fazla olanlar ile ÇÖZGER raporunda özel gereksinimi olduğu belirtilen bireyler RAM’larda yapılan eğitsel değerlendirme ve tanılama sonucunda düzenlenen destek eğitim raporu doğrultusunda özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde sunulan destek eğitim hizmetinden yararlanabilmektedir. Söz konusu hizmet, Bakanlıkça hazırlanan destek eğitim programları doğrultusunda ayda  8 saat bireysel ve 4 saat grup eğitimi şeklinde sunulmaktadır. Destek eğitim odası Okul öncesi, ilköğretim ve ortaöğretim kademesinde eğitim veren okullarda tam zamanlı kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitimlerini sürdüren öğrenciler için il veya ilçe millî eğitim müdürlüklerince okullarda destek eğitim odası açılmaktadır. Bu öğrenciler, okullar bünyesinde kurulan Bireyselleştirilmiş Eğitim Planı (BEP) Geliştirme Biriminin kararı ile haftalık toplam ders saatinin %40’ına kadar destek eğitim odalarında eğitim alabilmektedirler. Sınav Tedbir Hizmetleri Özel eğitim gereksinimi olan bireylerin girecekleri merkezi sistem sınavlarında yetersizliklerine uygun sınav tedbir hizmetleri RAM’lar tarafından alınabilmektedir. Üniversite sınav başvurusu Üniversite sınavında öğrencilere engel durumlarına uygun; ek süre, okuyucu, işaretleyici desteği gibi düzenlemeler yapılabilmesi için başvuru aşamasında öğrencilerin engelli sağlık kurulu raporlarını ÖSYM kayıt bürolarına vermeleri gerekmektedir. Özel eğitim gereksinimi olan bireylerin eğitim haklarının yanı sıra; kamusal, sağlık, vergi muafiyeti ve indirimi, istihdam, çalışma hayatı, sosyal güvenlik, sosyal yardım, engelli çocuğu/yakını olan çalışanlar gibi alanlarda hakları da bulunmaktadır.

Söz konusu haklar ile ilgili detaylı bilgi almak için aşağıda yer alan web adresleri ve iletişim numaralarından yararlanabilirsiniz:

https://khgmcalisanhaklaridb.saglik.gov.tr/TR,54457/engelli-haklari-rehberi.html –

https://www.ailevecalisma.gov.tr/tr-tr/sss/engelli-ve-yasli-hizmetleri-genel-mudurlugu/ –

https://ailevecalisma.gov.tr/media/19199/engelli-bilgilendirme.pdf – Sosyal Hizmetler ALO 183 – Sosyal Yardımlar ALO 144 – Millî Eğitim Bakanlığı ALO MEBIM 444 0632